Doğum kontrol hapları hakkında
Not: Bu yazıda, kombine doğum kontrol haplarından (KOK – kombine oral kontraseptif) bahsedilecektir. Sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları ülkemizde henüz piyasaya çıkmaktadır ve yüksek kullanım oranına henüz ulaşmamıştır. Yurtdışında yaygın olarak kullanılan saf progesteron içeren minipill adlı ilaçlar henüz ülkemizde piyasada bulunmamaktadır.
KOK’lar, gebeliği yumurtlamayı inhibe ederek, rahim ağzındaki mukus tabakasını kalınlaştırarak ve spermlerin geçişine uygunsuz bir hale getirerek ve rahim iç yüzeyini gebeliğin yerleşmesine engel olacak oranda incelterek önlerler.
Doğum kontrol haplarının gebeliği önleme dışında da faydaları vardır; adet sancısını azaltırlar, yumurtalık ve rahim içi (endometriyum) kanserine karşı koruyucu etkileri vardır, akneyi azaltırlar, adet kanamalarını azalttıkları için demir eksikliği anemisini (kansızlığı) azaltırlar.
Doğum kontrol hapları ne kadar etkilidir?
Doğru kullanıldığında, doğum kontrol hapları çok etkili bir korunma yöntemidir. Haplar doğru alındığında (her gün aynı saatte, hiç hap unutulmadan) başarısızlık oranı binde bir olsa da, gerçek başarısızlık oranı ilk yıl yüzde 8’dir ve bu da temel olarak alınması unutulan haplara ya da iki kutu arasındaki boşlukta yeni kutuya başlamanın unutulmasına bağlıdır.
Doğum kontrol haplarının yan etkileri nelerdir?
Doğum kontrol hapları, kişiden kişiye değişmekle birlikte, bulantı, memelerde hassasiyet, şişkinlik ve duygudurum değişiklikleri yapabilir, bunların tümü iki ya da üç ay içerisinde tedavisiz olarak geçer. Kanama ya da lekelenme de oral kontraseptif kullanımının ilk üç ayında sıktır. Bu da sıklıkla iki ya da üç ay içerisinde kendiliğinden geçer. Ancak bir hapın unutulmasının da lekelenme şeklinde kanamaya neden olacağı unutulmamalıdır.
Doğum kontrol haplarının olası komplikasyonları nelerdir?
Doğum kontrol hapları 1960’lı yıllarda ilk defa piyasaya verildiğinde, içerdikleri hem östrojen hem de progesteron dozları çok yüksekti. Bu nedenle yüksek tansiyon, kalp krizleri, inme ve bacaklarda ve akciğerlerde kan pıhtıları oluşması gibi kardiyovasküler komplikasyonlar ortaya çıkmıştır.
Şu an kullanımda olan doğum kontrol haplarında östrojen ve progestin dozlarının azaltılmış olması bu komplikasyonları azaltmıştır. Bu nedenle, doğum kontrol hapları artık sağlıklı, sigara içmeyen kadınların çoğunda güvenilir bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Kan pıhtıları, artık bir yılda bu haplardan kullanan 10.000 kadından yaklaşık olarak 4’ünde görülmektedir. Hiçbir doğum kontrol hapı kullanmayan bir kadında da kan pıhtısı görülme ihtimali vardır (10.000’de iki) ve normal bir kadın gebe kaldığında bu risk 10.000’de altı olmaktadır.
Kimler doğum kontrol hapı kullanamaz?
Artmış komplikasyon riskinden dolayı, şu kategorilerdeki kadınlar doğum kontrol hapı KULLANAMAZ:
- 35 yaş ve üzerindeki sigara kullanan kadınlar (kardiyovasküler komplikasyonlar için çok yüksek risk)
- Gebeler
- Geçmişte kan pıhtı atması ya da inme geçirmiş olanlar
- Östrojen bağımlı bir tümörü olanlar (meme ya da rahim kanseri gibi)
- Anormal ya da açıklanamayan uterin kanaması olanlar (kanamanın nedeni hapa başlamadan önce araştırılmalıdır)
- Aktif karaciğer hastalığı olanlar (hap karaciğer hastalığını kötüleştirebilir)
- Görme ya da başka nörolojik semptomlarla (auralı migren gibi) birlikte migreni olanlar.
Şu kategorilerdeki kadınlar doğum kontrol hapları kullanabilir, ancak kullandıklarında yakından izlenmeleri gerekir:
- Yüksek tansiyonu olanlar (haplar kan basıncını biraz daha artırabilir)
- Epilepsi ilaçları kullananlar (epilepsi ilaçlarının dozunu etkileyebilir)
- Diabetes mellitusu olanlar (insülin ya da şeker hapının dozunu etkileyebilir)
Bazı ilaçları kullanan kadınlarda doğum kontrol hapları ilaçların çözünmesini artırarak etkinliğini azaltabilir. Bu ilaçların en önemlileri bazı antikonvülsanlar (epilepsi ilaçları) ve rifampin adlı antibiyotiktir.
Doğum kontrol hapına ne zaman başlanmalıdır?
İdeal olan, ilk siklusta da koruyucu etki elde edebilmek için hapa adetin ilk günü başlamaktır. Adetin ilk günü başlandığında ilk andan itibaren korumaya başlar. Hapa adetin ilk 7 günü içerisinde de başlanabilir, ancak bu şekilde ilk ay ilave bir korunma yöntemi kullanmak gerekir.
Doğum kontrol hapı kullanırken ne zaman adet görürüm?
Geleneksel olarak, doğum kontrol hapları 28 günlük bir siklusta kullanılır. İçinde 21 hap olan ilaçlarda, 7 gün boşluk verildikten sonra yeni kutuya geçilir. İçinde 28 hap olan yeni kuşak ilaçlarda ise hiç boşluk verilmez ancak 24. – 28. haplar arasındakiler aktif ilaç değildir, vitamin ya da plasebo içerir. Adet, bu sondaki boş günler ya da boş haplar esnasında görülecektir.
Doğum kontrol hapımı almayı unutursam ne yapmalıyım?
Doğum kontrol haplarının kullanımı esnasında görülen gebelikler, genelde hapların kullanılmasının unutulması sonucunda oluşan gebeliklerdir. Ancak gerçekte, 2’den daha az hap unuttuysanız gebelik gerçekleşmez. Yine de, hapınızı içmeyi unuttuğunuzu farkettiğinizde, ek bir koruyucu yöntem kullanmalısınız. Basitçe, yedi gün süreyle bir yerine iki hap içmeniz, koruyuculuğun devamını sağlar. Ayrıca, her hapın prospektüsünde unutulan haplar durumunda alınması gereken önlemler detaylı olarak anlatıldığından, bu önerilere uyunuz. Ayrıca bu esnada korunmasız ilişkiye girilmesi halinde, acil doğum kontrol yöntemi kullanılabilir.