Rahim içi araç Ria Spiral ne demektir?
Rahim içi araç,
en eski doğum kontrol yöntemlerinden birisidir. Yeni kuşak RİA’lar ilaçlıdır ve gebeliği önleyici etkinliklerinin artması için bakır ya da progestin yüklenmişlerdir. Modern RİA’lar, yüksek oranda etkin, güvenli, uzun süre etkili, oldukça az istenmeyen etkisi olan ve hızlıca geri çevrilebilen doğum kontrol yöntemleridir.
RİA’ların etki mekanizması nedir?
RİA’ların asıl kontraseptif mekanizması tam olarak bilinmemektedir ve aynı anda birçok etkiyle gebeliği önledikleri düşünülmektedir. Gebelik, olasılıkla aynı anda hem yabancı cisim etkisiyle gebelik kesesinin rahim içerisinde oluşmasının önlenmesiyle, hem de salgılanan ilacın (bakır ya da progestin) kontraseptif etkisiyle birlikte önlenir.
En sık kullanılan RİA’lar iki çeşittir:
- Bakırlı RİA’lar
- Progestin salgılayan rahim içi sistem (Mirena®)
Bakırlı RİA 10 yıl süreyle koruma sağlar, düzenli olarak kontrol edildiğinde (iplerini yoklayarak ya da hekime kontrole giderek) ilk yıl RİA ile gebe kalma riski binde 6 civarındadır. Levonorgestrel adlı progestini salgılayan RİA (Mirena®), beş yıl süreyle, temel olarak lokal etki gösteren progestin hormonu salgılar.
Spiral seçimi: Bakırlı klasik RİA mı, progesteronlu RİA (Mirena®) mı?
Kadınların bir çoğu her iki spiral türünü de güvenle kullanabilir. Ancak RİA seçimi, adet sikluslarının düzenine, tıbbi hikayesine, kadının adet görmek (kanamasının olmasını) isteyip istememesine ve adet görmeme ya da lekelenme durumundan psikolojik olarak etkilenip etkilenmemesine bağlı olarak yapılır.
Bakırlı klasik RİA kimler için daha uygundur?
Dışarından hormon kullanmaktan kaçınan ya da hormona maruz kalması sakıncalı olan (örneğin beş yıl içinde meme kanseri geçirmiş olanlar gibi), progestinin olası istenmeyen etkilerinden kaçınmak isteyen, kendi adet sikluslarının bozulmasını ve kanamalarının azalmasını istemeyen kadınların bakırlı RİA kullanması daha uygundur. Bakırlı RİA kullanan kadınlara kanamalarının başlarda biraz artacağı hatırlatılmalı ve gerekirse kanamayı azaltan, hormon içermeyen, nonsteroidal antiinflamatuvar ilaçlar ya da benzeri ilaçlar önerilmelidir.
Levonorgestrel salgılayan RİA kimler için daha uygundur?
Adet sancısı ve adet kanaması çok fazla olan ve dış gebelik riski fazla olan (örneğin önceden dış gebelik geçirmiş olan) kadınların bakırlı RİA’dan ziyade Mirena® kullanması daha uygundur. Mirena® adet kanamalarını belirgin oranda azaltır. Hatta, fazla kanama şikayeti olan menopoz öncesi dönemdeki kadınlarda da tedavi amaçla kullanılmaktadır.
Kimler spiral (RİA) takılması için ideal adaylardır?
Etkin bir korunma yöntemi kullanmak isteyen, en az bir yıl süreyle gebelik planlamayan, geri dönüşümlü bir kontraseptif yöntem kullanmak isteyen, östrojen içeren yöntemlerden kaçınan kadınlar RİA kullanmak için uygun adaylardır. Yoğun adet kanaması olan kadınlarda aynı zamanda tedavi edici bir yöntem olarak da kullanılmaktadır. Hiç doğum yapmamış kadınlar, tek eşli olmayıp cinsel yolla bulaşan hastalık kapma riski yüksek olan kadınlar (bunlar için bariyer yöntemleri daha uygundur), adolesanlar ve geçmişte pelvik inflamatuvar hastalık ya da dış gebelik geçirmiş kadınlar, rahim içi aracı dikkatle ve yakın takiple kullanmalıdır. RİA ayrıca acil kontrasepsiyon yöntemi olarak da kullanılabilir.
Daha önce doğum yapmamış kadınlara RİA takılmaması için bir neden yoktur. Ancak yapılmış çalışmalarda, RİA’nın doğum yapmamış kadınlarda doğum yapmışlara göre daha fazla ağrı, kanama ve daha yüksek RİA’nın yerinden çıkması riski oluşturduğu gösterilmiştir.
Daha önce doğum yapmamış kadınlar da dahil olmak üzere, RİA çıkarıldığında hızlıca fertilite sağlanabilir. Doğum ve düşük yapan kadınlara hemen RİA takılabilir. Düşükten hemen sonra RİA takılmasının tekrar düşük yapma riskini azalttığı bulunmuştur. Emziren annelere kırkı çıktıktan sonra güvenle her iki çeşit RİA da takılabilir.
Kimlere spiral (RİA) takılamaz?
Rahim içi aracın uygun olmadığı kadınlar, ciddi uterin anomalileri olanlar (bikornuat uterus, servikal darlık, ciddi büyük miyomlar), aktif pelvik iltihabi durumu olanlar, gebe olanlar ya da gebelik şüphesi bulunanlar, nedeni bilinmeyen uterin kanaması olanlardır. Nedeni bilinmeyen vaginal kanaması olan kadınlara kanama nedeninin anlaşılmasına yönelik incelemeler yapılmadan rahim içi araç takılmamalıdır. Halen meme kanseri olan kadınlara Mirena® (progesteronlu RİA) takılmamalıdır, ancak Mirena® meme kanseri riskini ARTIRMAZ.
Spiralle gebe kalınması durumunda ne yapılmalı?
Spiral takıldıktan sonra gebe kalma riski ilk yıl içinde en yüksektir. RİA’nın yerinden kayması, gebelik için en yüksek risk faktörüdür. RİA’nın doğru yerinde olduğu halde gebe kalınması ihtimali çok düşük olduğundan, bir kadın RİA ile gebe kaldığında RİA yerinde ise bunun bir dış gebelik olmadığından emin olunmalıdır.
RİA ve gebelik durumunda izlenecek yollar şunlardır:
- İlk üç ayda gebelik ve RİA
Spekulum muayenesinde RİA’nın ipleri rahim ağzından görünüyorsa, düşük ve enfeksiyon riskini azaltmak için RİA çekilebilir. Antibiyotik kullanımı gereksizdir. Eğer ipler görünmüyorsa ve gebeliğin devamı isteniyorsa, RİA’nın rahim içine doğru uzatılan bir aletle çekilmesi denenebilir. RİA böyle bir aletle çıkarıldığında mı yoksa yerinde bırakıldığında mı düşük riskinin daha yüksek olduğu tam bilinmemektedir. Ultrason incelemesinde RİA’nın çıkarılmasının gebeliğe zarar vereceğine karar verildiğinde (plasenta ya da zarlara gömümüş RİA) yerinde bırakılması kararı verilebilir.
- İkinci üç ayda gebelik ve RİA
RİA rahim içerisinde kaldığında, erken doğum riski dört kat artmaktadır, ayrıca bu durumda ikinci üç ayda fetal kayıp ve enfeksiyon riski de artar; ancak bebekte doğumsal defekt (sakatlık) yaptığına dair kanıt bulunmamaktadır. Bu dönemde spiralin çıkarılmaya çalışılması bebeği saran zarların yırtılmasına, kanamaya, gebelik kaybına ya da fetal travmaya neden olabilir, ama hiçbir zarar vermeden çıkarılması başarılırsa düşük riskinde artış oluşmaz. Bu bilgilerin ışığında, 12 haftadan sonraki gebeliklerde RİA’nın ipleri rahim ağzından görüldüğü taktirde RİA’nın ipler çekilerek çıkarılması önerilir. Eğer ipler görünmüyorsa rahim içine alet sokarak RİA’nın çıkarılması oldukça risklidir ve hasta ve hekim birlikte değerlendirerek karar vermelidir. Eğer RİA ultrasonda plasentaya gömülmüş ya da arkasında ise ya da gebelik kesesine doğru uzanıyorsa, yerinde bırakılması önerilir.
İkinci üç ayın sonlarında RİA ipleri görünmüyorsa yerinde bırakılması daha uygundur. Ancak RİA’sı kolayca çıkarılabilen kadınlara göre spontan düşük ve erken doğum riskinin biraz daha yüksek olduğu hatırda tutulmalıdır.
Rahim içi araç Ria spiral ne demektir?