Amniyosentez (bebekten su alınması işlemi) nedir?
Amniyosentez, gebelikte fetus hakkında bilgi edinme amacıyla yapılan bir işlemdir. En sık yapılma nedeni fetusta Down sendromu gibi belirli genetik sendromların varlığını araştırmak ya da erken doğum riski olduğunda fetusun akciğerlerinin gelişimini tamamlayıp tamamlamadığının araştırılmasıdır. Ayrıca, amniyosentezle nöral tüp defektleri, fetusun kan grubu, fetustaki olası enfeksiyonlarla ilgili de bilgi edinilebilir.
Amniyosentez nasıl yapılır?
Amniyosentez, ultrason eşliğinde yapılan bir işlemdir. Başlamadan önce, ultrasonla bebeğin yerine ve yerleşimi, plasentanın (bebeğin eşinin) yeri ve amniyotik sıvı almaya en uygun cep belirlenir.
Annenin karnı tendürdiyotla silinip mikroplardan arındırıldıktan sonra, uzun bir iğne batırılarak bebeğin kesesinin içine ulaşılır. İğneyle bebeği saran kesenin içindeki sıvıdan bir miktar alınır (kabaca, bebek kaç haftalıksa o kadar cc su alınır diyebiliriz). İğne batması bir miktar rahatsızlık hissi yaratsa da, amniyosentez genel olarak ağrılı bir işlem değildir.
Nadiren, yeterli sıvı alınabilmesi için iğnenin birden fazla kez batırılması gerekebilir. Çoğul gebeliklerde, her gebeğin kesesinden ayrı ayrı sıvı alınacaktır.
Alınan amniyotik sıvı örneği, inceleme için laboratuvara gönderilir. Nadiren alınan sıvıda yeterli hücre bulunamayabilir. Bu nadir durumlarda, tekrar amniyosentez yapılması gerekebilir.
Amniyosentez ne zaman yapılır?
Amniyosentezin teknik olarak 11. gebelik haftasından sonra yapılması mümkündür. Ancak, 15. Haftadan önce yapılan işlemlerde (erken amniyosentez), fetal kayıp ve komplikasyon oranı daha yüksektir ve bundan kaçınılmalıdır. 15. haftadan sonra amniyosentezin optimal zamanlaması girişimin yapılma amacına göre belirlenir. Prenatal tanı (fetusta anomali olup olmadığının anlaşılması) amacıyla yapılan amniyosentez sıklıkla 17. Gebelik haftası civarında yapılır. Daha geç yapıldığında, anormal sonuç elde edilmesi durumunda gebeliğin sonlandırılması söz konusuysa sıkıntı çıkabilir. Ancak, gebeliğin geç dönemlerinde saptanan anomaliler için daha geç dönemlerden amniyosentez yapılması gerekebilir.
Bebeğim bu işlemden zarar görebilir mi?
Amniyosentez belirli risklere sahip bir işlemdir. Bunlardan en önemlisi, amniyotik sıvı kaçağı (su gelmesi) olması riskidir. Su gelmesi nadir görülür ve suyu gelen hastaların büyük çoğunluğunda bir hafta içinde su gelişi durur. Nadiren, su gelmesi devam edebilir. Bu durumda, anne ve fetus enfeksiyon gibi problem gelişimi açısından yakın takibe alınır.erken doğum gibi daha önemli sonuçların oluşma riski, gelen sıvının miktarına, daha da doğrusu fetusun etrafında kalan sıvının miktarına bağlıdır.
Ultrason eşliğinde yapılan amniyosentez nedeniyle fetusun zarar görme ihtimali çok çok azdır.
HIV ya da kronik hepatit gibi bir kronik enfeksiyonunuz varsa, fetusun amniyosentez işlemi öncesinde enfekte olmuş olma riski vardır, ancak bu risk olasılıkla çok küçüktür.
Amniyosentezin en korkulan komplikasyonu düşük yapma riskidir. Neyse ki bu nadir görülen bir durumdur, çalışmalarda amniyosenteze bağlı düşük riskinin 300 – 500’de bir olduğu bulunmuştur. Fetal kayıpların büyük çoğunluğu, amniyosentezi izleyen dört hafta içinde meydana gelir. Amniyosentez endikasyonu maternal serum AFP’nin yüksek olması olduğunda daha yüksek fetal kayıp görülmektedir. Ayrıca, annenin gebeliğinde kanaması olduğunda ya da düşük yapma hikayesi olduğunda da fetal kayıp oranı artmaktadır.
Amniyosentez sonrası nelere dikkat etmeliyim?
Girişimden hemen sonra hafif karın ağrısı, az miktarda vaginal kanama ve vaginadan az miktarda amniyotik sıvı kaybı (su gelmesi) görülebilir. Bunlar genellikle kendiliğinden geçer. Ancak, su gelmesi ya da kanama devam ederse, çok şiddeti karın ağrısı olursa, işlem sonrası 38ºC’yi geçen ateşiniz olursa hekiminizi aramanız gerekir. Aynı gün cinsel ilişki de ağır aktivitelerden kaçınmanız yararlı olabilir. Ertesi gün normal günlük yaşantınıza dönebilirsiniz.
Kan grubunuz negatif ise, işlem sonrası anti Rh(D) immün globulin (RhoGam®) (kan uyuşmazlığı iğnesi) uygulanması gerekir.
İşlem yapıldıktan hemen sonra ve işlemden bir hafta sonra hekiminiz fetal kalp atımını ve bebeğinizin suyunun yeterli olup olmadığını ultrasonla değerlendirilecek ve size de gösterecektir.
Amniyosentez sonuçları ne kadar sürede çıkar?
Geleneksel sitogenetik incelemede sonuçların çıkması en az bir hafta sürmekle birlikte bir aya kadar sonuç alınabilir. FISH (fluorescence in situ hybridization) yöntemi ile 24 – 48 saat gibi daha hızlı bir sürede sonuç alınabilir, ancak FISH yöntemi ile kromozomal bozuklukların sadece çok az bir kısmına tanı konulabilir. Ayrıca yanlış pozitif sonuçlar da görülebileceğinden, sadece hızlı FISH testi sonuçlarına dayanarak gebelik terminasyonu gibi kritik kararlar verilmemelidir.
Amniyosentez yaptırdığımda antibiyotik kullanmam gerekir mi?
Amniyosentez işlemiyle ilgili gebelik kaybı riskini azaltmak amacıyla profilaktik antibiyotik kullanımıyla ilgili yapılan geniş çaptaki çalışmaların sonuçları, antibiyotik kullanımını destekleyecek bulgu vermemişse de, bu pratikte yaygın bir uygulamadır. Bu amaçla sıklıkla, gebelikte zararlı olmadığı bilinen penisilin ya da sefalosporin grubu antibiyotikler kullanılmaktadır.
Amniyosentez sıvısı bulanık geldiğinde sonuç verir mi?
Kanla boyalı amniyotik sıvı , işlem ultrason rehberliğinde yapıldığında, tüm amniyosentez işlemlerinin yüzde 1’den daha az bir kısmında elde edilir. Kan sıklıkla anne kaynaklıdır ve amniyotik hücre üremesini olumsuz etkilemez.
İkinci üç ayda yapılan işlemlerde yeşil ya da kahverengi pigment varlığı daha sık görülmektedir. Bu renk değişimi, amniyosentez öncesinde intraamniyotik kanamayı düşündürür, çünkü fetus bu dönemde henüz pigmentli mekonyum çıkarmaz. Yeşil ya da kahverengi sıvı varlığında olumsuz sonuç görülme riski daha yüksektir. Özellikle hem kahverengi boyalı amniyon sıvısı hem de maternal serum alfa fetoprotein yüksekliği durumunda spontan fetal kayıp riski yüksektir.